خلاصه خبر: به گزارش روابط عمومی دانشکده، در روز چهارشنبه مورخ 96/12/16چهاردهمین جلسه¬ی هم¬اندیشی استادان دانشکده کشاورزی پیرو موضوع "اقتصاد مقاومتی" با حضور آقای دکترعلی اصغر طالبی، رئیس دانشکده و حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای دلنواز، نماینده دفتر نهاد مقام معظم رهبری در دانشکده و جمعی از اساتید برگزار شد

به گزارش روابط عمومی دانشکده، در روز چهارشنبه مورخ 96/12/16چهاردهمین جلسه­ ی هم­ اندیشی استادان دانشکده کشاورزی پیرو موضوع "اقتصاد مقاومتی" با حضور آقای دکترعلی اصغر طالبی، رئیس دانشکده و حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای دلنواز، نماینده دفتر نهاد مقام معظم رهبری در دانشکده و جمعی از اساتید برگزار شد. در این جلسه پس از تلاوت آیاتی از کلام ا... مجید، ابتدا آقای دکتر نجفی، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد کشاورزی،در ادامه سخنان خود در جلسات قبل با موضوع "اقتصاد مقاومتی"به ارائه دیگر نقطه نظرات خود پرداخت و اظهار داشت: در رابطه با وضعیت اقتصاد کشور ما دارای رتبه هفدهم در دنیا است و در منطقه رتبه سوم را دارا است. رشد اقتصادی کشور ما با در نظر گرفتن نفت 5/12 درصد و بدون در نظر گرفتن نفت 3/3 درصد است. نرخ تورم کم‌تر از 10 درصد و بیکاری 12/4درصد است. مسئله‌ای که مبنای تبیین اقتصاد مقاومتی بود،تحریم‌های اقتصادی بود که به سه دسته تقسیم می‌شدند که تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا بیشتر از بقیه برای ما دردسرساز بود که این تحریم ها هم به بهانه هسته‌ای بود اما هدف اصلی آن فروپاشی اقتصاد کشور ما بود، تحریم سوئیفت و تحریم فروش نفت ازجمله این تحریم‌ها بود. در حال حاضر به قیمت سال 1390سهم بخش کشاورزی در ارزش‌افزوده کشور حدود 44 هزار میلیارد است، اما نکته قابل‌توجه این است که طی این سالیان ما همیشه یک کشور واردکننده بوده‌ایم چون تمامی این سالیان تراز تجاری کشور ما منفی بوده است، یا در بحث گندم به‌عنوان‌مثال در سال‌های 1380و1381 یک حالت نوسانی افزایشی داشته است اما پس از آن، این نوسانات خیلی بیشتر می‌شود و در سال 1394 به رقمی در حدود2/7 میلیون تن می‌رسد. افزایش واردات گندم از سال 1390 به بعد صرفاً به خاطر تحریم‌ها بوده است.

کشور ما در مقایسه با رقبای منطقه‌ای می‌توانست در اقتصاد از آن‌ها پیشی بگیرد، ولی تحریم‌ها مانع از این اتفاق شد و کشور ما را عقب زد. کشور ما به لحاظ شاخص توسعه انسانی در سال 1391 رتبه 76 را در اختیار داشت و در حال حاضر این عدد به 60 رسیده است. این بدان معنی است که کل دنیا به لحاظ رفاه در حال گسترش است، این رفاه نسبت به سال 1990 در کشورهای فقیر بیشتر است و طبیعی هم هست چون در کشورهای فقیر ظرفیت برای رشد بیشتر است. به لحاظ شاخص توسعه انسانی ما در دنیا رتبه 60 را داریم که این‌یکی از بهترین شاخص‌ها برای مقایسه کشورها است، در منطقه کشورهای ترکیه و عربستان به لحاظ این شاخص رتبه بالاتری نسبت به ما دارند. از تأثیرات مثبت تحریم‌ها نیز می‌توان به افزایش ذخایر انرژی در کشور اشاره کرد. در سال‌های اولیه انقلاب و جنگ اقتصاد کشور ما متکی به نفت بود ، از سال 1374 که ما مقداری رشد کردیم، اعمال تحریم‌های داماتو باعث کاهش این رشد گردید. در بخش سرمایه‌گزاری خارجی کشور ما خیلی ضعیف عمل کرد که این بخش واقعاً جای کار زیادی دارد.  تراز تجاری کشور ما با در نظر گرفتن سهم نفت در این بخش مثبت است، درحالی‌که اگر نفت از این بخش حذف شود تراز تجاری کشور منفی می‌گردد. میزان بدهی‌های سالیانه کشور ما حدود 8 میلیارد دلار است که خیلی رقم بالایی نیست و جای نگرانی در این زمینه نیست. تحریم‌ها همچنین درزمینه تولید علم باعث کاهش تعداد مقالات شد که نشان از تأثیرآن‌ها روی علم دارد.

یکی از دلایل تغییر سیاست‌ها در کشورها این است که اگر رشد اقتصادی خوب باشد ولی توزیع آن عادلانه نباشد این مسئله سبب نارضایتی عمومی می‌شود که نتیجه آن تغییر سیاست در کشورها از سوی مردم است. ازجمله چالش‌های اقتصادی می‌توان به نقدینگی اشاره کرد که رقم نسبتاً بالایی است و به 1300 هزار میلیارد می‌رسد. طبق آخرین آمار سال 1395 ما در کشور حدود 3میلیون و 200هزار بیکار داریم. خالص بدهی‌ها در کشور ما نیز یک رقم نسبتاً بالایی است و تقریباً به عدد158هزار میلیارد تومان در سال 1395 رسید. نرخ ارز نیز از زمان قبل از تحریم‌ها که 1004تومان بود به 3700 تومان بعد از اعمال تحریم‌ها رسیده است. شاخص تورم نیز تغییرات زیادی طی این سالیان داشته است حتی سال‌های73و 74 این شاخص به عددی در حدود 50درصد رسید و در طی سالیان تحریم این عدد به 34درصد رسیده است، ولی در حال حاضر این شاخص تک‌رقمی است.

آقای دکتر نجفی در ادامه گفت: اگر مدیریت کلان کشور را در دو شاخص خلاصه کنید که یکی توسعه پایدار و دیگری عمرانی باشد، توسعه پایدار مربوط به نگاه کلی کشور است و عمرانی مربوط به اداره کشور است. در توسعه پایدار به محیط‌زیست، اقتصاد و اجتماع توجه زیادی می شود. توجه به بحث اجتماع و اقتصاد یک مقوله مهمی به نام عدالت را در پی دارد که باید حتماً در اقتصاد برقرار باشد یا در بحث که بین شفافیت و عملکرد است شفافیت خیلی مهم است، بنابراین هم بحث شفافیت اقتصادی در بحث حکمرانی و هم بحث عدالت از مباحث مهمی هستند که باید خیلی خوب به آن‌ها توجه کرد، زیرا این دو، جامعه را خیلی تحت تأثیر قرار می‌دهند و اگر به آن‌ها توجه نشود چالش‌های بزرگی را برای کشور به وجود می‌آورد. نکته مهم این است که سیستم تأمین اجتماعی کشور حتماً باید برای برقراری عدالت تلاش کند. شاخص ضریب جینی نیز در کشور طی سالیان اخیر افزایش پیداکرده است که نشان از ناعدالتی بیشتر است و افزایش این شاخص می‌تواند برای کشور مشکل ساز باشد. تأمین اجتماعی باید در کشور افزایش پیدا کند، پرداخت‌های جبرانی و هدفمندی‌ها در دستور کار قرار گیرد که البته این مباحث منتقدانی نیز دارد، ولی در کل کشورهایی که به سمت تأمین اجتماعی گسترده حرکت کرده و توانسته‌اند خود را به سمت شاخص‌های توسعه انسانی حرکت دهند کشورهایی بودند که با افزایش پرداخت‌های جبرانی موافق بودند، به‌عنوان‌مثال در حوزه اسکاندیناوی و در حوزه خلیج‌فارس به این صورت است. در این حوزه‌ها کشورهایی قرار دارند که به لحاظ شاخص توسعه انسانی در سطح بالایی قرار دارند یعنی مردم آن‌ها از رفاه نسبتا بالایی برخوردار هستند. این کشورها پرداخت‌های جبرانی را به نحوی انجام می‌دهند اما این پرداخت‌های جبرانی باید منبع آن مالیات باشد چون در غیر این صورت اگر شما بخواهید این پرداخت‌ها را به‌عنوان‌مثال از نفت پرداخت کنید این دچار نوسان می‌گردد. در حال حاضر درآمدهای مالیاتی ما از درآمدهای نفتی بیشتر است که البته این روند از دو سال پیش آغاز شده است و نیاز به کار بیشتر دارد. دریافت‌های مالیاتی مسئله دیگری را که در اقتصاد آشکار می‌کند این است که شفافیت را بیشتر می‌کند، در حال حاضر که بودجه 1397 اعلام شد مشخص شد که چه سر و صدایی بلند شد چون امروزه بیشتر درآمد کشور از پرداخت‌های مالیاتی مردم است و مردم نسبت به این مسئله بسیار حساس هستند که این مسئله برای اقتصاد مفید است چون هم شفافیت و هم عدالت را در جامعه بیشتر می‌کند. مسئله دیگر این است که در مورد سیاست‌های ارزی کشور نباید به این شکل باشد که یک ارز خارجی کل کشور را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا اعمال حاکمیت را از حاکمیت می‌گیرد، چون عده‌ای با رأی مردم انتخاب شدند و قرار شده است که حکومت کنند و نمی‌شود که با یک نرخ ارز این حاکمیت را از آن‌ها سلب کرد. مدیریت شناور نرخ ارز ازجمله کارهایی که باید در این زمینه انجام داد، در طول یک سال گذشته قیمت دلار از 3400 تومان به4600 تومان رسیده است، این نوسان قیمت دلار باید تحت سیاست‌های اقتصادی باشد نه اینکه دولت یک تصمیم بگیرد و در بازار اتفاقات دیگری بیفتد. نکته مهم این است که حاکمیت دلار باید از بازار ایران حذف گردد. کشور ما باید پیمان‌های منطقه‌ای خود را تقویت کند و نگاه توسعه آن به سمت شرق باشد، غرب علاوه بر این‌که کشور ما را به رسمیت نمی‌شناسد در آینده نیز فایده چندانی برای ما نخواهد داشت. در حال حاضر کشورهایی مانند روسیه و چین به لحاظ شاخص برابری قدرت خرید از کشورهای غربی مانند آمریکا، فرانسه و انگلیس پیشی گرفته‌اند، بنابراین آینده از آن شرق خواهد بود. کشور ما باید ابتدا به توان داخلی تکیه کند و در مرحله بعد اگر قرار بر انتخاب رفقای استراتژیک باشد باید این کشورها از شرق باشند، یکی از این‌ راهکارها تقویت و تلاش و عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای مانند پیمان شانگهای می باشد.

سپس آقای دکتر وکیل پور، دیگر عضو هیئت علمی گروه اقتصاد کشاورزی، طی سخنانی گفت:در بحث اقتصاد مقاومتی تعریفی از مقام معظم رهبری آورده شد که کل اساس سیاست‌های ابلاغی را شامل می‌شود یعنی در بندبندسیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی اگر بنگرید دو جزء بیشتر نیست، تمام اهداف این است که یک روند رو به رشد نرخ رشد اقتصادی محفوظ بماند و در مرحله بعد کاهشآسیب‌پذیری و عدم اختلال اقتصاد و نظام کشور در مقابل ترفندهای دائمی دشمنان است.در کل مفهوم اقتصاد مقاومتی این دو نکته است. درنتیجهبنیان‌های سیاست‌های اقتصاد مقاومتی دو مورد است، یک تأکید بر استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کشور برای افزایش رشد اقتصادی و دوم تأکید بر شناسایی نقاط آسیب‌پذیر در اقتصاد و ترمیم آن است. که در نهایت کشور ما اگر این دو مورد را انجام دهد منجر به افزایش تولیدات اقتصادی می‌شود و رشد اقتصادی کشور ما بیشتر می‌شود. در "جدول سوات" ما 4 عدد مربع داریم که هر یک از آن‌ها متعلق به نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها هستند، این چهار مربع می‌توانند ما را در ترمیم بنیان‌های اقتصاد مقاومتی کمک کنند، ملاحظه می‌شود که ما چگونه می‌توانیم برای هر فعالیت کشاورزی این جدول را طراحی کنیم. افزایش رشد اقتصادی ملاک پتانسیل ما و همه چیزهایی که در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی وجود دارد نقاط قوت و فرصت ما را شامل می‌شود. در بحث نقاط آسیب‌پذیر ما باید بیاییم و این نقاط را شناسایی کنیم که شامل ضعف‌ها و تهدیدها هستند. اگر به اولین سیاست‌های ابلاغی توجه کرده باشید به بحث کارآفرینی پرداخته می‌شود. بحث کارآفرینی به ایجاد درآمد برای اقشار کم‌درآمد کشور می‌پردازد. این مبحث هم می‌تواند به عنوان یک نقطه قوت باشد و هم به عنوان یک پتانسیل در نظر گرفته شود که باید در کشور گسترش پیدا کند. فراتولید بحث دیگری بود که در جلسات گذشته به آن اشاره شد، در حال حاضر کشور ما یک تولید انجام می‌دهد و می‌تواند یک فضا و فرصت جدیدی را برای درآمد ایجاد کند و آن هم استفاده از فراتولید است، در فراتولید اصلاً ما نمی‌خواهیم نهاده مصرف کنیم، نه اینکه منابع خودمان را استفاده کنیم ولی یک درآمد جدیدی برای کشور ایجاد می‌شود، اما اینکه این درآمد به چه صورت ایجاد می‌شود دو حالت دارد، ممکن است ما در این فراتولید یک کالای جدید تولید کنیم و یا اینکه یک خدمتی انجام دهیم که به نوعی یک کالای غیرملموس باشد. ما باید کشاورزی چند کارکردی را ایجاد کنیم، به‌عنوان مثال وقتی ما کشاورزی انجام می‌دهیم در کنار آن تولید عسل نیز داشته باشیم، یعنی ما هیچ نهاده‌ای مصرف نمی‌کنیم ولی در کنار آن تولید را افزایش می‌دهیم. ما ارزش را با استفاده از اقتصاد منظر ایجاد می‌کنیم، یعنی ما بیاییم با استفاده از اقتصاد منظر کشاورزان را ترغیب کنیم در روستاها شرکت‌های گردشگری ایجاد کنند و درآمد را از شهرها به روستاها منتقل کنیم. ما در کشور 62000 روستا داریم که اگر از قابلیت‌های آن‌ها استفاده کنیم و کشاورزی چند کارکردی را ایجاد کنیم، می‌توانیم از این قابلیت‌ها و پتانسیل‌ها استفاده کنیم. فعالیت بعدی در روستاها ایجاد شرکت‌های تعاونی است که به نظر بنده می‌شود از این ظرفیت‌ها استفاده کرد، بسیج در این زمینه موفق بوده است. سازمان بسیج 34000 پایگاه در روستاها دارد که با استفاده از آن‌هامی‌شود بسیج بازار رسانی را انجام دهیم و این ارگان با مدیریتی که در مجموعه خود دارد می‌تواند در تولید، انبارداری و تمامی امور از تولید کالا تا رسیدن به مصرف‌کننده را انجام دهد. اگر دقت شود در خیلی از محصولات کشاورزی حدود20-15درصد سهم تولیدکنندهمی‌شود و باقی بدون اینکه فرآوری انجام شود باقیمت خیلی گزاف به دست مصرف‌کنندهمی‌رسد. بسیج می‌تواند این انبارداری کالاها را با توجه به اقلیم‌های مختلف انجام دهد. همچنین می‌توان توزیع و فروش این محصولات را از طریق فروشگاه‌های نیروهای مسلح انجام داد و این پتانسیلی است که ما می‌توانیم از آن به نحو احسن استفاده کنیم. ما به ازای هر تن محصول کشاورزی 40 دلار ارزش ایجاد می‌کنیمدرحالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته 185 دلار است.کشور ما حدود 120 میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌کند که اگر این رقم در 185 دلار ضرب شود مبلغ 17400میلیارد دلار به دست می‌آید که رقم بسیار بالایی است، البته این رقم طی مدت‌زمان کم به دست نمی‌آید و نیازمند برنامه‌ریزی چندساله است. در تمام صحبت‌های مقام معظم رهبری هدف این است که ما از خام فروشی خودداری کنیم، یعنی در صادرات کالا باید کالای نهایی صادر کنیم که در این صورت ارزش‌افزودهآن‌هم در خود کشور ما باقی می‌ماند. در بحث واردات کالا هم ما باید پایین‌ترین حد کالای خام را وارد کنیم و کالای نهایی را وارد نکنیم. این پتانسیلی است که در کشور ما وجود دارد که البته باید نقاط آسیب‌پذیر هم شناسایی شود.

سپس آقای دکتر علی اصغر طالبی، رئیس دانشکده کشاورزی و عضو هیئت علمی گروه حشره شناسی، اظهار داشت: در جامعه وضعیت نامناسبی از نظر یأس و ناامیدی وجود دارد که واقعاً اگر فکر اساسی نشود می‌تواند آینده ما را با خطر جدی روبرو کند. سال 1396 سال اقتصاد مقاومتی با تأکید بر تولید و اشتغال است و اولویت اول امروز دولت نیز باید تولید و اشتغال باشد. باید مسئولیت دانشگاه را در خصوص این چالش اول کشور تعریف کنیم و در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی راهکار ارائه دهیم. بنده دانشگاه را به‌عنوان یکی از افتخارآمیزترین نهادهای جمهوری اسلامی می‌دانم به دلیل خدماتی که دانشگاه به کشور ارائه کرده است. در بحث اشتغال دو نکته در سطح جامعه و در بین مسئولین بیشتر دیده می‌شود، یکی توسعه بی‌رویهدانشگاه‌هاو دیگری ناکارآمدی فارغ‌التحصیلان است. اگر ما واقع‌بین باشیم در مورد توسعه بی‌رویهدانشگاه‌ها، دانشگاه مقصر نبوده است. سیستم دانشگاه کسی را مجبور به ورود به دانشگاه نکرد اما  وقتی دستگاه های اجرایی نتوانستند اشتغال ایجاد کننند،وظرفیت‌های کشور را به فعل برسانند، لذا جوانان مجبور شدند که به دانشگاه‌ها ورود پیدا کنند، به امید اینکه در آینده گشایشحاصل شود و وضعیت اقتصادی جامعه بهتر شود. در مورد بحث دوم که مربوط به ناکارآمدی فارغ التحصیلان است ما باید بپذیریم که باید بهتر از این عمل کنیم و دانشگاه‌ها هم باید مقداری مسیر خود را تصحیح کنند. در گذشته دانشگاه‌ها آموزش محور بود ولی امروزه دانشگاه‌ها متوجه شده‌اند که باید در مشکلات جامعه سهیم باشند. کشور هلندکشوری است که ما می‌توانیم درزمینه اشتغال از آن الگو بگیریم، مساحت این کشور حدود40000کیلومترمربع است یعنی تقریباً از مساحت نوار شمالی ما نیز کمتر است زیرا مساحت نوار شمالی کشور ما حدود 51000 کیلومترمربع است، میزان بارندگی نوار شمالی کشور ما  از کشور هلند بیشتر است در حالیکه کشور هلند دومین صادرکننده محصولات کشاورزی بعد از کشور آمریکا است، اما این کشور چگونه به این ظرفیت دست پیداکرده است؟ دقیقاً نقش دانشگاه واخنینگن در این زمینه کلیدی است، همچنین در مورد موسسه فناوری ماساچوست(ام آی تی) گفته می‌شودکه شرکت‌های دانش‌بنیان وابسته به آن در طول سال، 2 تا 3 هزار میلیارد دلار گردش مالی دارند درحالی‌که کل گردش مالی کشور ما در سال کمتر از حدود 100میلیارد دلار است. کشور ما دارای ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای است که باید به‌درستی از آن‌ها استفاده شود، طبق برنامه 1404 باید سطح زیر کشت گلخانه از 11 هزار هکتار در سال 1395 به 50 هزار هکتار در سال 1404 برسد که اگر ما به ازای هر هکتار 10 نفر اشتغال درست کنیم چیزی در حدود 400هزار اشتغال درست خواهیم کرد، درحالی‌که کل فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی ما حدود30تا40هزار نفر هستند.

سپس حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای دلنواز، نماینده دفتر نهاد مقام معظم رهبری در دانشکده ضمن بیان مقدمه ای کوتاه عنوان کرد که لازم می‌دانم به سه مورد اشاره‌کنم: مورد اول مربوط به تهدیدها و پتانسیل‌های بخش کشاورزی است که مهم‌تر از همه در بخش اصلاح نباتی و نژادی است. نکته بعدی که دکتر وکیل پور اشاره کردند به اینکه بسیج وارد صحنه شود، این به لحاظ اقتصادی خیلی خوب است به شرطی که خود بسیج درگیر مسائل مالی نشود، بنده معتقدم دانشگاه در این زمینه مقصر است همان‌طور که حوزه نیز در این زمینه مقصر بوده است، شاید در بحث علمی خوب عمل کرده باشیم ولی در بُعد اجتماعی اصلا خوب عمل نکرده ایم. مورد سوم اینکه خوشبختانه این مقایسه‌هایی که عنوان شد همگیبه‌صورتدهه‌ای بوده است و به‌صورت دولتی نبوده است که باعث عدم پرداختن به حاشیه‌هامی‌شود.حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای دلنواز در پایان سخنانش اظهار داشت که دفتر نهاد مقام معظم رهبری اعلام آمادگی می‌نماید که جلسات هفتگی را رسانه‌ای برگزار کند و هر هفته یک گروه علمی آموزشی این فعالیت را انجام دهد زیرا گروه‌ها اطلاعات مفیدی دارند که شاید 99درصد مردم از آن‌هابی‌اطلاع باشند.

در پایان نیز جلسه به صورت پرسش و پاسخ، ارائه راهکارها، نظرات و پیشنهادات مختلف از طرف سایر اعضای هیئت علمی ادامه یافت. گفتنی است که در چهاردهمین جلسه هم اندیشی اساتید دانشکده کشاورزی، همچنین آقایان دکتر بیبژنی، دکتر مسعودی، دکتر نیما احمدی، دکتر پورجم و ... در رابطه با موضوع جلسه سختانی را ارائه کردند.

( تهیه و تنظیم: روابط عمومی دانشکده کشاورزی )